Wat houdt de bouw van een circulaire fiets allemaal in?

Jef Jonkers is projectleider circulaire fietsen in Mo-Cyclette, een maatwerkbedrijf in Lokeren. We laten hem vertellen over het project dat hem nu al maanden bezighoudt. Op een rustige en tegelijk gepassioneerde manier beantwoordt hij de vraag wat er allemaal komt kijken bij de bouw van een circulaire fiets.

First things first, wat is een circulaire fiets?

Jef Jonckers: “Een circulaire fiets is deels opgebouwd uit gerecupereerde materialen. We vertrekken altijd van de ruggengraat van de fiets, het frame en de vork. We recupereren die van bestaande fietsen en reviseren ze. Vanuit die basis bouwen we de circulaire fiets op. We vullen de 'tweedekans fiets' waar mogelijk aan met andere gerecupereerde onderdelen. En als we nieuwe onderdelen installeren, kiezen we altijd voor duurzame en onderhoudsvriendelijke materialen met een lange levensduur.”

“Die aanpak is trouwens meer en meer nodig. In plaats van altijd maar nieuwe grondstoffen aan te wenden recupereren we zoveel mogelijk grondstoffen bij de bouw van een circulaire fiets. De stalen of aluminium frames die we gebruiken zouden we ook in een smeltoven opnieuw kunnen recycleren tot nieuwe grondstoffen, maar dat proces vereist ontzettend veel energie. En aangezien die kaders toch al een functionele vorm hebben, kunnen we ze beter gewoon hergebruiken bij de bouw van een circulaire fiets die nog een flink aantal jaar verder kan."

Nederlanders bekijken de totale levensduur van een fiets

“Bij de aankoop van een nieuwe fiets vragen Nederlanders zich vooral af: ‘Hoe lang ga ik ermee kunnen rijden en wat is de totale cost of ownership?’”

“Dealers halen de hoofdbrok van hun inkomsten uit de verkoop van nieuwe fietsen, veel meer dan uit herstellingen. De nieuwe fietsen, en dan vooral de e-bikes, worden zo opgebouwd dat ze bij een mankement moeilijk én duur te herstellen zijn. Mensen komen dan te snel voor de afweging tussen alsnog laten herstellen of meteen een nieuwe fiets aankopen."

"Herstelling wordt als duur beschouwd en grondstoffen als goedkoop. Maar dat is een verkeerde redenering.”

Wat is de doelgroep van een circulaire fiets?

“We focussen ons vooral op mensen die de fiets beschouwen als een handig vervoersmiddel om boodschappen te doen, de kinderen naar school te brengen, de fiets te gebruiken voor woon-werkverkeer en voor recreatie."

“Voor korte afstanden gebruiken nog te veel mensen de auto. Terwijl fietsen zoveel voordelen biedt. Bij fietsen gaat het om de activiteit, de beleving, het feit dat je weet dat je milieuvriendelijk bezig bent.”

“Je reistijden met de fiets zijn trouwens altijd perfect voorspelbaar, je hebt nooit last van files of stress, bent actief bezig in de buitenlucht en krijgt daar een voldaan gevoel van. Na het werk maak je je hoofd al fietsend leeg.”

Wat komt er kijken bij de bouw van een circulaire fiets?

“Met onze circulaire fiets bieden we een leuke retro fiets aan. Het is sowieso een duurzame fiets, ook al zit er hier en daar een krasje op het spatbord. Het frame en de voorvork zijn de basis en vandaar uit bouwen we onze milieuvriendelijke en ecologische fiets op. We starten dus altijd van een bestaande tweewieler. Veel van die afgeschreven fietsen kopen we op bij grote vlootbeheerders of uit de enorme hoeveelheid afgedankte fietsen die worden opgehaald in de grote steden. In dat aanbod zitten nog zeer veel degelijke en stabiele fietsen  die werden gebouwd in Nederland.”

“Ook gebruiken we weesfietsen die onze doelgroepmedewerkers in de Fietspunten in Zele, Dendermonde en Lokeren uit elkaar halen. Ons fietscontract met de NMBS bepaalt  dat we periodiek de verlaten weesfietsen uit de rekken verwijderen. Het is voor onze medewerkers een nuttige en leerrijke activiteit om die weesfietsen of opgekochte fietsen te ontmantelen."

“Onze doelgroepmedewerkers starten vaak in de Fietspunten omdat het werk er heel laagdrempelig is. De fietsherstellingen zijn basic, vaak gaat het om een platte band, een ketting opleggen, een nieuw lichtje installeren."

"Bij een herstelling aan de fiets van een klant kan er echter altijd iets stuk gaan. Gebeurt dat bij de demontage van een fiets, dan is dat niet zo erg. Bovendien leren onze medewerkers er veel uit. Ze krijgen inzicht in de mechaniek, hoe ze iets uit elkaar krijgen en weer in elkaar. Als je het mij vraagt ideale kennis om te gebruiken bij de bouw van een circulaire fiets.”

Niet alle onderdelen worden gebruikt in een circulaire fiets

“Alle herbruikbare zaken komen vervolgens als grondstof in ons magazijn terecht. Eerst volgt nog een triage. Sommige onderdelen zoals ketting, wielen en trapassen zijn slijtagegevoelig. We vragen ons bij elk apart onderdeel af of het verantwoord is om dat opnieuw te gebruiken bij de bouw van een circulaire fiets of een herstelling."

"Veel onderdelen maken deel uit van de reststroom. We doen ons best om die zo goed mogelijk te inventariseren om die dan uiteindelijk te gebruiken voor herstellingen. Stel dat er iemand bij Mo-Cyclette, de fietswerkplaats  in Lokeren, binnenkomt met een gebroken spatbord, dan kunnen we een tweedehandsspatbord aanbieden voor minder geld. Ook dat maakt onderdeel uit van de circulaire economie.”

Enkel nieuwe duurzame onderdelen

“Vullen we de fiets aan met nieuwe onderdelen zoals lagers die het stuur doen draaien, een trapas, ketting… dan kiezen we uitsluitend voor duurzaam. Sommige onderdelen geven we zelfs een extra behandeling. Zo vullen we het balhoofd volledig op met vet om roestvorming te vermijden. Onze circulaire fiets is een duurzame, ecologische en stevige stadsfiets die enorm goed is afgesteld. Beter dan andere fietsen die van de productieband naar de handel gaan.”

“Bij de bouw van een circulaire fiets plaatsen we nieuwe wielen en kiezen we voor spaken en velgen die echt robuust en roestbestendig zijn. Ook geven we de voorkeur aan naafversnellingen die in het wiel zitten en daardoor veel minder kwetsbaar zijn dan een buitenversnelling. Onze hippe fietsen kunnen echt wel tegen een stamp in de fietsrekken."

"Met een naafversnelling hoef je ook niet voortdurend de meest gebruikte tandwielen te vervangen. De eerste grote onderhoudsbeurt is voorzien op 10.000 kilometer en van vervangen is dan nog lang geen sprake.”

“Wat de remmen betreft geven we de voorkeur aan de onderhoudsvriendelijke rollerbrakes. Daarbij kan je het remsysteem apart vervangen en beperkt de slijtage zich tot de rem zelf en niet de velg. Voor ons doelpubliek is die rollerbrake meer dan efficiënt genoeg. Iemand die boodschappen doet met de fiets, de kindjes met de fiets naar school brengt… heeft geen schijfremmen nodig. Die hebben trouwens ook veel onderhoud nodig: de remblokken moeten vervangen worden, olie moet ververst, remmen ontlucht…"

Centraal in de bouw van een circulaire fiets? Het frame!

“Bij de bouw van een circulaire fiets staat het frame centraal. Metallics Vancauteren uit Dendermonde staat in voor het ontlakken van het frame en het opnieuw lakken met poederlak. Die is veel robuuster dan lakverf en beschermt zeer goed tegen alle weerselementen.”

“Karina Vancauteren was trouwens zodanig onder de indruk van onze circulaire fiets dat ze er meteen een kocht. Ze is er meer dan tevreden over!”

“Is dat allemaal gedaan, dan komt de bouw van een circulaire fiets op gang. We brengen de nieuwe en gereviseerde onderdelen samen, monteren ze en proberen dat modulair te doen. Zo assembleren we eerst een volledig wiel, compleet met binnen- en buitenband, eventueel tandwiel, schakelmechanisme en rem. Een behapbaar pakket dat je op tien minuten kan uitvoeren. Elke medewerker heeft een eigen werkband waar hij zijn module monteert. Onze ervaren rotten buigen zich dan over de eindmontage.”

Waarom moet iemand een circulaire fiets kopen?

“Omdat hij kwalitatief beter is dan de nieuwe fietsen die volgens het lineair productiemodel gemaakt worden. Elke circulaire fiets is handmade with love, met hart en ziel in elkaar gestoken door gemotiveerde doelgroepmedewerkers. Ook de prijs is heel concurrentieel.”

"Een circulaire fiets is dé ideale fiets voor mensen die kiezen voor een fiets die hún fiets wordt, en dat voor een lange tijd. Een fiets die jaren en jaren meegaat en waar je een meer dan hechte band mee krijgt.”

Hoe lang gaat de elektrische fiets mee?

“Bij de bouw van een circulaire fiets kijken we vooruit, de verre toekomst in. Voor onze elektrische fietsen werken we samen met een partij die al jaren gewone fietsen ombouwt naar elektrische fietsen. De stukken voor ondersteuning zijn heel gemakkelijk te vervangen. Als klant ben je dus niet afhankelijk van een bepaald type of model. Zo hebben we twee varianten van onze batterij, elk met een plus- en een min-kabeltje. Het enige wat nodig is om de ondersteuning te doen werken is 36 volt.”

“Merken als Bosch of Shimano maken batterijen die sofwarematig communiceren met de rest van de fiets. Is de batterij stuk, dan kan je enkel verder met een batterij van hun merk. Na een bepaald aantal jaar brengen ze dan een ander model van batterij op de markt, met andere aansluitpunten en afmetingen. Uiteraard op het moment dat de mensen een nieuwe batterij nodig hebben. Je zal merken dat de batterij net op dat moment, als de vraag stijgt, ook stijgt in prijs.”

“Onze e-bike fiets zal je ook analoog kunnen gebruiken. Bij veel e-bikes zit de motor geïntegreerd in het frame, gecentraliseerd in een pakketje onderaan. Die motor eventjes af- en uitleggen is onmogelijk. Bij onze circulaire fiets is dat geen enkel probleem."

Meer informatie over de bouw van een circulaire fiets?

Aarzel niet om contact met Mo-Cyclette te nemen. Jef Jonckers beantwoordt je vragen graag!